पुणे विमानतळावर एकाच दिवशी २१० विमानांची वाहतूक, नवा विक्रम प्रस्थापित

 

पुणे - पुणे विमानतळासाठी रविवारचा (ता. १३) दिवस ऐतिहासिक ठरला. कारण, पुण्याहून १०५ विमानांचे उड्डाण झाले, तर १०५ विमाने धावपट्टीवर उतरली. विमानतळाच्या इतिहासात २१० विमानांची वाहतूक पहिल्यांदाच झाली असून, त्यातून ३३ हजार प्रवाशांनी प्रवास केला. यापूर्वी एका दिवसात २०८ विमानांचा विक्रम झाला होता. आता नवा विक्रम प्रस्थापित झाला आहे.

गेल्या काही महिन्यांत पुणे विमानतळावरून देशातील अनेक नवीन शहरांसाठी थेट सेवा सुरू करण्यात आली आहे. ज्या मार्गांवर प्रवाशांकडून चांगला प्रतिसाद मिळतो आहे, तिथे अतिरिक्त विमाने जोडली गेली आहेत. परिणामी प्रवाशांची संख्या लक्षणीयरीत्या वाढली असून, विमान कंपन्यांनीही प्रतिसाद देत २१० स्लॉट आरक्षित केले आहेत. यंदाच्या उन्हाळी वेळापत्रकात हवाई दलाने २१८ स्लॉट उपलब्ध करून दिले आहेत, त्यातील फक्त ८ स्लॉट रिकामे आहेत.

व्यवस्थापनाचे अचूक नियोजन

रविवारी विमानतळावर दिवसभर अपार गर्दी असली, तरीही ‘पार्किंग बे’ची कोणतीही समस्या निर्माण झाली नाही. विमानांच्या गतीमान हालचाली असूनही, एकाही विमानाला 'गो अराउंड' (Go Around) – म्हणजेच उतरण्याच्या प्रक्रियेत अडथळा येऊन पुन्हा हवेत फेरी मारावी लागणे – असा प्रसंग आला नाही. सामान्यतः विमानांची संख्या वाढली की पार्किंग बेच्या कमतरतेमुळे 'गो अराउंड'च्या घटना घडतात. यामुळे केवळ इंधनाचा अतिरिक्त खर्चच नाही, तर प्रवाशांचाही वेळ व उत्साह यावर परिणाम होतो. मात्र, पुणे विमानतळ प्रशासनाच्या योग्य नियोजनामुळे ही समस्या उद्भवली नाही, ही उल्लेखनीय बाब आहे.

विमानाला ‘गो अराऊंड’ द्यावा लागतो म्हणजे काय?

‘गो अराऊंड’ (Go Around) म्हणजे विमान जेव्हा रनवेवर उतरायला जातं, तेव्हा अचानक उतरणं थांबवून पुन्हा आकाशात उड्डाण करणं. याला मराठीत "उतरायची प्रक्रिया अर्धवट सोडून पुन्हा आकाशात जाणं" असं म्हणता येईल.

हे का करावं लागतं?

‘गो अराऊंड’ ही एक सुरक्षितता उपाययोजना आहे. जर विमान उतरतानाच काही अडचण जाणवली, तर वैमानिक लगेच निर्णय घेतो की हे उतरणं सुरक्षित नाही आणि तो विमानाला पुन्हा वर नेतो. खाली काही प्रमुख कारणं दिली आहेत:

 गो अराऊंड करावं लागण्याची कारणं:

• रनवेवर दुसरं विमान किंवा वाहन असणं

उतरण्याच्या आधीच दुसरं विमान अजून पूर्णपणे हटलेलं नसेल, तर उतरणं धोकादायक ठरू शकतं.

• वाऱ्याची दिशा किंवा वेग अचानक बदलणे

 उतरतानाचा वारा जर अतिशय वेगाने बदलला, तर विमानाचं नियंत्रण बिघडू शकतं.

• वैमानिकाला रनवे व्यवस्थित दिसत नसेल

 धुके, पाऊस, धूळ वा इतर हवामानामुळे दृष्य कमी झालं तर गो अराऊंड करावा लागतो.

• उतरण्याची स्थिती बरोबर नसेल

 विमान जरा जास्त उंचीवर असेल, वेग जास्त असेल, किंवा कोन चुकीचा असेल, तर पुन्हा प्रयत्न करण्यासाठी गो अराऊंड दिला जातो.

• तांत्रिक बिघाड किंवा सिस्टम अलर्ट

 जर कोणतीही चेतावणी (Warning) आली, तर वैमानिक उतरण्याऐवजी सुरक्षेच्या दृष्टीने गो अराऊंड निवडतो.

गो अराऊंड करताना काय होतं?

वैमानिक उतरण्याचा निर्णय मागे घेतो.

इंजिनांचा जोर वाढवतो.

विमान पुन्हा हवेत उंच उडतं.

एक फेरी (circuit) मारून किंवा कंट्रोल टॉवरच्या सूचनेनुसार, पुन्हा उतरायचा प्रयत्न करतो.

 प्रवाशांच्या दृष्टीने काय परिणाम होतो?

थोडा वेळ अधिक लागतो – कारण पुन्हा एक चक्कर मारावी लागते.

थोडं दडपण वाटू शकतं – विशेषतः अशा अनुभवाला नवीन असणाऱ्या प्रवाशांना.

पण हे पूर्णतः सुरक्षित असतं – कारण गो अराऊंड ही पायलटची दक्षता आणि अनुभव दाखवणारी गोष्ट आहे.

विमानांची संख्या वाढल्यावर ‘पार्किंग बे’ची समस्या जाणवते

अलीकडच्या काळात विमान वाहतुकीत मोठी वाढ झाली आहे. त्यामुळे देशातील प्रमुख विमानतळांवर विमानांची ये-जा अधिक प्रमाणात होत आहे. मात्र, विमानांची संख्या वाढल्यामुळे ‘पार्किंग बे’ची कमतरता ही एक गंभीर समस्या बनत आहे. अनेक वेळा विमाने लँडिंगनंतर पार्किंगसाठी प्रतीक्षा करत राहतात, ज्यामुळे वेळेचा अपव्यय होतो आणि प्रवाशांचाही त्रास वाढतो. नवीन पार्किंग बे विकसित करण्याची आवश्यकता आता अधिक तीव्र झाली असून, विमानतळांच्या पायाभूत सुविधांमध्ये सुधारणा करणे अत्यावश्यक झाले आहे.

पार्किंग बे म्हणजे काय?

पार्किंग बे म्हणजे विमानतळावर विमानासाठी असलेली विशिष्ट जागा जिथे ते उतरल्यावर उभे केले जाते. या ठिकाणी प्रवासी चढ-उतर करतात, सामानाची देवाणघेवाण होते आणि विमानाची तपासणी, इंधन भरणे यासारख्या प्रक्रिया पार पडतात.

समस्या नेमकी काय आहे?

विमानांची वाढती संख्या – देशभरातील अनेक विमान कंपन्यांकडे नव्या विमानांची खरेदी झाल्यामुळे पार्किंगसाठी जागा अपुरी पडते आहे.

मर्यादित पायाभूत सुविधा – अनेक विमानतळांवर नव्या पार्किंग बे तयार करण्यासाठी आवश्यक जागा, नियोजन किंवा गुंतवणूक कमी आहे.

लांब थांबणाऱ्या (Grounded) विमानांची वाढ – काही तांत्रिक कारणांमुळे किंवा उड्डाणाच्या प्रतीक्षेत असलेली विमाने देखील पार्किंग बे अडवून ठेवतात.

वाहतूक व्यवस्थेवर परिणाम – पार्किंग बे उपलब्ध नसल्याने विमानांना हवेतच थांबावे लागते किंवा टॅक्सीवेवर प्रतीक्षा करावी लागते. यामुळे इंधनाचा खर्च वाढतो, उड्डाणे उशिरा होतात आणि प्रवाशांचा त्रासही वाढतो.

या समस्येचे परिणाम

उड्डाणांमध्ये विलंब

प्रवाशांचा त्रास

इंधन खर्चात वाढ

विमानतळांवरील तणाव

विमान कंपन्यांचे आर्थिक नुकसान

उपाय काय असू शकतात?

नवीन पार्किंग बे विकसित करणे – विमानतळ विस्तारीकरणाच्या प्रकल्पांमध्ये पार्किंग बेची क्षमता वाढवणे.

स्मार्ट ट्रॅफिक मॅनेजमेंट सिस्टीम – पार्किंग बेच्या वापराचे व्यवस्थापन अधिक कार्यक्षमपणे करणे.

नवीन विमानतळ उभारणे – महानगरांजवळील उपविमानतळांचा विकास.

Grounded विमाने वेगळ्या ठिकाणी हलवणे – न वापरल्या जाणाऱ्या किंवा तांत्रिक कारणांनी थांबलेल्या विमानांसाठी वेगळी जागा राखणे.